Is het elektriciteitsnet van de EU klaar voor de toekomst?

De grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne stelde de energievoorziening van Europa op de proef, en we hebben deze niet doorstaan. Hoewel dit eindelijk de gebrekkige energiezekerheid aan het licht heeft gebracht, bouwt de druk zich achter de schermen al jarenlang op. De EU — die midden in haar energietransitie zit en afstapt van de Russische fossiele brandstoffen — moet steeds meer vertrouwen op hernieuwbare energiebronnen.

Elektriciteit vertegenwoordigt ongeveer 23 % van de eindvraag naar energie in de EU en zal naar verwachting stijgen tot 30 % in 2030 en tot 50 % in 2040. De overgang van energieopwekking op basis van hoofdzakelijk fossiele brandstoffen naar energieopwekking uit hernieuwbare bronnen stelt het elektriciteitsnet (het infrastructuurnetwerk voor de transmissie en distributie van elektriciteit) voor grote uitdagingen. Dit komt voornamelijk doordat de opwekking met fossiele brandstoffen grotendeels continu en aanpasbaar is, terwijl de opwekking met hernieuwbare energiebronnen intermitterend en onvoorspelbaar is. Een aardgascentrale kan bijvoorbeeld snel in werking worden gesteld en haar output kan dynamisch worden aangepast om aan de energievraag te voldoen. Maar zonne-energie kan alleen overdag worden geproduceerd en windenergie alleen als het waait. Bovendien kan hun output niet worden gekalibreerd en hangt deze volledig af van de natuurlijke weersomstandigheden.

Van oudsher is het elektriciteitsnet ontworpen om elektriciteit te leveren met een constante snelheid die is aangepast aan de bron. Om de intermitterende aard van hernieuwbare energiebronnen aan te kunnen, moet het elektriciteitsnet aanzienlijk worden gemoderniseerd. Denk hierbij aan batterijen om overcapaciteit op te slaan en digitale technologie zoals slimme meters en transmitters om de vraag en het aanbod van elektriciteit beter en in real time op elkaar af te stemmen.

Aangezien het aandeel van de hernieuwbare elektriciteitsvoorziening in de EU naar verwachting zal stijgen van 42 % in 2022 tot 90 % in 2040, moet deze modernisering zo snel mogelijk plaatsvinden. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan: het Europese net bestaat uit meer dan 11,3 miljoen kilometer kabels en draden die 282 keer rond de aarde zouden kunnen lopen. De Europese Commissie schat dat er 584 miljard euro aan investeringen nodig zal zijn om het net tegen 2030 te moderniseren.

Begin 2025 zal de Europese Rekenkamer een analyse publiceren van de stand van zaken van het Europese elektriciteitsnet. Die analyse wordt uitgevoerd onder leiding van ERK-lid Keit Pentus-Rosimannus. Hoewel er veel informatie over het Europese elektriciteitsnet openbaar beschikbaar is, is deze zowel versnipperd als complex. De auditors zullen deze essentiële informatie verzamelen en samenvatten om beter vorm te geven aan en informatie te verstrekken voor analyse en besluitvorming. Ook kan deze informatie de aanzet vormen voor mogelijke toekomstige controles op dit gebied.

Nieuwsbericht van Europese Unie, 31/10/2024